पाकिस्तानको गहिरिँदो स्वास्थ्य संकट

इस्लामाबाद— पाकिस्तान आज स्वास्थ्य संकटको भयावह मोडमा उभिएको छ। देशको चिकित्सा पूर्वाधार दिनप्रतिदिन जर्जर बन्दै गइरहेको छ, जसले लाखौँ नागरिकलाई स्वास्थ्य अभाव, आर्थिक संकट र सरकारी उपेक्षाको नरकमा थुनिदिएको छ।

स्वास्थ्य क्षेत्रमा गरिएको लगानीको न्यूनतम स्तर नै यसको प्रमाण हो। पाकिस्तानले कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको मात्र ० दशमलव ४ प्रतिशत स्वास्थ्य सेवामा खर्च गर्छ, जुन विश्व स्वास्थ्य संगठनद्वारा सिफारिस गरिएको ६ प्रतिशत भन्दा निकै कम हो। यो केवल अल्पवित्तीयन मात्र होइन, जनताको स्वास्थ्यप्रति गरिएको योजनाबद्ध आक्रमण हो।

अत्यधिक मुद्रास्फीति (पछिल्लो वर्ष ३५ प्रतिशत सम्म पुगेको) ले स्वास्थ्य सेवा एक दुर्गम सपना जस्तै बनाएको छ। सर्वसाधारण नागरिकहरू औषधोपचारको खर्च व्यहोर्न नसक्ने अवस्थामा छन्। परिवारहरू असम्भव निर्णयहरू गर्न बाध्य छन्—भोकै बस्ने कि उपचार गराउने।

देशभरका अस्पतालहरू दयनीय अवस्थामा पुगेका छन्। जीर्ण भवनहरू, पुरानो उपकरण, स्थायी रुपमा कर्मचारीको अभाव, र न्यून बजेटका कारण अस्पतालहरू रोग निको पार्ने होइन, संकटको केन्द्र बन्न पुगेका छन्। ग्रामीण समुदायहरूमा स्वास्थ्य सेवा केवल एक मजाक बनेको छ। टाढा–टाढाका गाउँहरूमा सानो उपचार पनि कल्पना मात्र हुन थालेको छ।

डाक्टर, नर्स, तथा स्वास्थ्यकर्मीहरू चरम तनावमा छन्। पाकिस्तानले स्वास्थ्यकर्मीहरू अभावको चरम संकट सामना गरिरहेको छ। अस्पतालहरू अत्यधिक भीडभाडका कारण सामान्य सेवा पनि दिन असमर्थ छन्, जसले गर्दा सम्पूर्ण चिकित्सा क्षेत्र निरन्तर संकटको अवस्थामै छ।

स्वास्थ्य संकटले संक्रामक रोगहरूलाई झन् भयावह बनाएको छ। क्षयरोग, मलेरिया, तथा डायबेटिज जस्ता रोगहरू द्रुत रूपमा फैलिरहेका छन्। हालैका विनाशकारी बाढीहरूले यो समस्यालाई झन् जटिल बनाइदिएको छ। बाढीका कारण लाखौँ मानिस विस्थापित भएका छन्, जसले दूषित पानीका कारण हैजा, टाइफाइड जस्ता रोगहरूलाई झन् बढावा दिएको छ।

फार्मास्युटिकल क्षेत्रमा संकट चरममा पुगेको छ। आयात प्रतिबन्ध, विदेशी मुद्रा सञ्चितिको गिरावटले औषधि आपूर्तिमा भयावह संकट निम्त्याएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय औषधि उत्पादक कम्पनीहरूले पाकिस्तान छोड्दै गएका छन्।

कुपोषण एउटा गहिरो राष्ट्रिय समस्या बनिसकेको छ। ४०५ बालबालिकाहरू उनीहरूको उमेर अनुसार सही रूपमा वृद्धि हुन सकेका छैनन्। यो केवल एक संख्या मात्र होइन, बरु यो भविष्यका पिढीहरूको क्षमताको योजनाबद्ध विनाश हो। बाल्यकालमै अस्वस्थ र कमजोर बनाइएका यी सन्ततिहरूले जीवनभरि गरिबी र असक्षमताको बोझ बोक्नुपर्ने हुन्छ।

पाकिस्तानमा ५० प्रतिशत भन्दा बढी चिकित्सा खर्च नागरिकहरूले आफै व्यहोर्नुपर्छ। एउटा मात्र स्वास्थ्य संकटले परिवारलाई पूर्ण आर्थिक पतनमा पुर्‍याउन सक्छ। विगत वर्षको बाढीले ३० अर्ब डलर बराबरको क्षति पुर्याएको थियो, जसले लाखौँ मानिसलाई विस्थापित मात्र गरेन, अत्यावश्यक स्वास्थ्य पूर्वाधारसमेत ध्वस्त पारिदियो।

पाकिस्तानको यो स्वास्थ्य संकटलाई राजनीतिक अस्थिरताले झन् गहिरो बनाइरहेको छ। यसको साथै
युनिसेफले पाकिस्तानको स्वास्थ्य संकटलाई अस्तित्वगत जोखिम भनी स्पष्ट रूपमा उल्लेख गरिसकेको छ। पाकिस्तानमा लाखौँ मानिस मानवीय सहायता कुर्दैछन्, जबकि आधा जनसंख्याले खाद्य असुरक्षाको चरम रूप भोग्दैछन् ।