बेइजिङका गर्भवती महिला र नवजात शिशुमा अस्वाभाविक रूपमा उच्च लिथियम स्तर

बेइजिङ— बेइजिङका गर्भवती महिला र नवजात शिशुमा रगतको लिथियम स्तर चीनको अन्य औद्योगिक शहरहरूभन्दा २० गुणासम्म उच्च पाइएकाले गम्भीर चिन्ता बढाएको छ।

फेब्रुअरी २४ मा जर्नल अफ इकोटॉक्सिकोलोजी एन्ड पब्लिक हेल्थ मा प्रकाशित अनुसन्धान अनुसार, बेइजिङका गर्भवती महिलाहरूको रगतमा लिथियमको औसत मात्रा सन् २०१९ मा १३ दशमलव ०५ माइक्रोग्राम प्रति लिटर र २०२१ मा ११ दशमलव २३ माइक्रोग्राम प्रति लिटर रहेको पाइयो, जुन सामान्य असंक्रमित व्यक्तिको लागि सुरक्षित मानिने १० माइक्रोग्राम प्रति लिटरको सीमाभन्दा धेरै उच्च हो।

यसको तुलनामा, केन्द्रीय हुनान प्रान्तको राजधानी छाङ्सामा सन् २०२३ मा गर्भवती महिलाको रगतमा औसत लिथियम मात्रा मात्र ० दशमलव ६१ माइक्रोग्राम प्रति लिटर पाइयो। केही अवस्थामा, बेइजिङमा यो मात्रा ४० गुणाभन्दा बढी बढेर २७ दशमलव ३१ माइक्रोग्राम प्रति लिटर पुगेको देखियो।

अध्ययनले बेइजिङमा लिथियमको स्रोत पहिचान गर्न नसकिने एक रहस्यमय अवस्था देखाएको छ। छाङ्सामा लिथियमको प्रमुख स्रोत भोजन रहेको पाइए पनि, बेइजिङमा गर्भवती महिलाको ९६ प्रतिशत लिथियम सेवन कुनै पनि ज्ञात स्रोत (भोजन, पानी वा हावाबाट) ट्रेस गर्न नसकिने उल्लेख गरिएको छ।

‘यो अवस्थाले बेइजिङमा कुनै अज्ञात र स्थिर लिथियम स्रोत रहेको संकेत गर्छ’, अध्ययनका प्रमुख लेखक तथा चिनियाँ विज्ञान एकेडेमीका वातावरणीय रसायनविद् हू लिगाङले बताए।

‘वातावरणमा लिथियमको निरन्तर वृद्धि भइरहेकाले यसले भ्रूणको सामान्य विकासमा पर्ने प्रभावबारे गहिरो अनुसन्धान आवश्यक छ’, उनले थपे।

लिथियम कार्बोनेट, जुन बाइपोलार डिसअर्डर र डिप्रेसनको उपचारमा प्रयोग गरिन्छ, उच्च मात्रामा सेवन गर्दा स्नायविक, मृगौला र थाइराइडसम्बन्धी समस्या उत्पन्न गराउन सक्छ। तर, कम मात्रामा दीर्घकालीन लिथियमको असरबारे स्पष्ट अध्ययन भइसकेको छैन।

अध्ययनले २०१९ देखि २०२३ बीच ९६ जना बेइजिङका र २९७ जना छाङ्साका स्वस्थ गर्भवती महिलाहरूको तुलनात्मक विश्लेषण गरेको थियो। आमा र नाभिको रगतको नमूनामा बेइजिङका महिलामा निरन्तर रूपमा उच्च लिथियम स्तर देखियो, जसले जन्मअघि नै भ्रूण लिथियमको सम्पर्कमा रहेको संकेत गर्छ।

बेइजिङको चामल, तरकारी र पानीमा छाङ्साको तुलनामा अलिकति बढी लिथियम फेला परे पनि, मात्र आहारले यति ठूलो अन्तर ल्याएको हुन सक्दैन भन्ने अध्ययनको निष्कर्ष छ।

बेइजिङ लिथियम—आयन ब्याट्री उद्योगको प्रमुख केन्द्र हो र यस क्षेत्रमा अनुसन्धान तथा उत्पादनमा देशको नेतृत्वदायी भूमिका रहेको छ। तर, अध्ययनले लिथियम उद्योगकै प्रभावका कारण रक्त लिथियम स्तर उच्च भएको हो भन्नेबारे कुनै चर्चा गरेको छैन।

गत अक्टोबरमा बेइजिङको आर्थिक तथा प्रविधि विकास क्षेत्रमा नयाँ लिथियम ब्याट्री कारखाना सञ्चालनमा आएको थियो, जसले चीनको हरित ऊर्जा बजारमा अग्रणी बन्ने योजनालाई अघि बढाइरहेको छ।

सन् २०४० सम्म लिथियमको विश्वव्यापी माग ४० गुणाले वृद्धि हुने अनुमान गरिएको छ। वैज्ञानिकहरूका अनुसार ८० प्रतिशतसम्म खनिज लिथियम वातावरणमा चुहिन सक्ने भएकाले औद्योगिक तथा शहरी क्षेत्रमा यसले ठूलो असर पार्न सक्छ।