बंगलादेश र भारत मित्रताको ५० औ वर्ष मनाउँदै

सोमबार बंगलादेश र भारत बीचको कूटनीतिक सम्बन्धको ५० औं वर्ष पुगेको छl यहि दिन भारतले बंगलादेशलाई औपचारिक मान्यता दियो – जुन मुजिब नगर सरकारले पश्चिम पाकिस्तानको कुशासनबाट स्वतन्त्र हुन अन्तर्राष्ट्रिय समुदायबाट तुरुन्तै खोजिरहेको थियोl सन् १९७१ मार्च २५ मा पाकिस्तान सैनिकले सर्वसाधारणविरुद्ध दमन गरेपछि सुरु भएको नौ महिने युद्धपछि मात्र यो मान्यता डिसेम्बर ६ मा घोषणा गरिएको थियो। करिब तीस लाख बङ्गालीहरू मारिए, जबकि दस लाख सामूहिक हत्या, बलात्कार, लुटपाट र आगजनीबाट भागेर भारतमा शरण लिए। धेरै बङ्गाली सिपाहीहरूले मुक्ति वाहिनी बनाए जसले पाकिस्तानी सेना विरुद्ध कारबाही सुरु गर्न आफ्नो हतियारलाई बलियो बनायो।

पाकिस्तानले भारतको पूर्व-एम्प्टिभ हवाई हमला गरे पछि, भारतले औपचारिक रूपमा ३ डिसेम्बर १९७१ मा युद्धमा प्रवेश गर्यो। भारत र मुक्ति वाहिनीको सहयोगी सेनाले डिसेम्बर १६ मा पाकिस्तानी सेनाहरूलाई आत्मसमर्पण गर्न बाध्य पारेर नयाँ राष्ट्रलाई जन्म दियो।

डिसेम्बर ६ मा तत्कालीन भारतीय प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीले मुजिब नगर सरकारका प्रधानमन्त्री ताजुद्दीन अहमदलाई लेखेको पत्रमा यस्तो लेखे: “बंगलादेशका जनताले धेरै दुःख भोगेका छन्। तपाईंका जवानहरू स्वतन्त्रता र लोकतन्त्रको लागि आत्म-त्यागको सङ्घर्षमा संलग्न छन्।

भारतका जनता पनि त्यही मूल्यको रक्षामा लडिरहेका छन्।” प्रयास र बलिदानको साथले ठूला उद्देश्यका लागि दुई देशको समर्पण र दुई जनताबीचको मित्रतालाई सुदृढ बनाउनेमा आफूलाई कुनै शंका नभएको उनले बताइन् । भारतले बंगलादेशलाई मान्यता दिने निर्णय गरेको जानकारी दिँदै इन्दिरा गान्धीले लेखेकी छिन्, “जतिसुकै लामो बाटो र हाम्रा दुई देशकाजनतालाई आह्वान गरिएको बलिदान जतिसुकै लामो भए पनि हामी विजयी हुनेकुरामा म ढुक्क छु।”

ऐतिहासिक दिनलाई सम्झिदै बंगलादेशकी प्रधानमन्त्री शेख हसिना र भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले य वही बर्षको मार्चमा यस दिनलाई बंगलादेश-भारत “मैत्री दिवस” वा मित्रता दिवसको रूपमा संज्ञा दियो। भारतको विदेश मन्त्रालयले भर्खरै नयाँ दिल्लीमा रहेको भारतीय विश्व मामिला परिषद्ले आज विशेष कार्यक्रम आयोजना गर्ने जनाएको छ। हसिनाले कार्यक्रममा एक भिडियो सन्देश दिनेछिन जसमा दुबै देशका दिग्गज, कूटनीतिज्ञ, अधिकारी र शिक्षाविद्हरूको सहभागिता रहनेछ।

मैत्री दिवसको आयोजना रगत र साझा बलिदानमा बनेको भारत र बंगलादेशका जनताबीचको गहिरो र चिरस्थायी मित्रताको प्रतिबिम्ब हो,” मन्त्रालयले भन्यो। बङ्गलादेश र भारतबाहेक बेल्जियम, क्यानाडा, इजिप्ट, इण्डोनेसिया, रुस, कतार, सिंगापुर, ब्रिटेन, अष्ट्रेलिया, फ्रान्स, जापान, मलेसिया, साउदी अरेबिया, दक्षिण अफ्रिका, स्विट्जरल्यान्ड, थाइल्याण्ड, युएई र अमेरिका गरी १८ देशमा पनि यो दिवस मनाइने छl

बंगलादेशको परराष्ट्र मन्त्रालयले हिजो साझा समृद्धि र विकासको दृष्टिकोण प्राप्त गर्ने दिशामा आगामी पचास वर्ष र त्यसभन्दा बढी समय सँगै काम गर्ने जनताको इच्छा र नेतृत्वको प्रतिविम्ब भएको बताएको छ।मुक्ति युद्ध संग्रहालय ट्रस्टी मोफिडुल हकले भारतको औपचारिक मान्यताले अन्य देशहरूलाई बङ्गलादेशलाई मान्यता दिने बाटो खोलेको बताए। लाखौं शरणार्थीहरूलाई यसको समर्थन, स्वतन्त्रता सेनानीहरूलाई भारतमा प्रवेश गर्न दिनु र उनीहरूलाई प्रशिक्षण दिनु बङ्गलादेशलाई यसको सक्रिय समर्थनको अभिन्न अंग थियो।

“इन्दिरा गान्धीले अमेरिका र चीनको विरोधको बाबजुद पनि बंगलादेशको स्वतन्त्रताको लागि समर्थन जुटाउन विभिन्न देशको भ्रमण गरे,” उनले भने। “भारत र बंगलादेशबीचको सम्बन्ध रगतले लेखिएको छ र त्यसैले केही मुद्दाहरूमा मतभेद भए पनि जारी रहनुपर्छ… व्यापार, वाणिज्य वा अन्य पक्षहरूमा समाधान नहुने समस्याहरू वार्ताको माध्यमबाट सौहार्दपूर्ण रूपमा समाधान गर्न आवश्यक छ। यो मित्रतालाई बाधा पुर्‍याउन चाहने कुनै पनि तत्वलाई ध्यानमा राख्नुहोस्।” मोफिदुलले थपे कि प्रमुख युरोपेली देशहरूले दशकौं युद्ध लडे, तर आज तिनीहरू एकजुट छन् र भिसा बिना युरोपेली संघ भित्र एक देशबाट अर्को देशमा जान सक्छन्।

“हामीले [दुई दक्षिण एसियाली देशहरू] किन त्यस्तो कल्पना नगर्ने? हाम्रो सभ्यता, इतिहास र संस्कृतिमा एउटै जरा छ।”